Παναγιώτης Θωμά

(δρ. Θεολογίας Α.Π.Θ., καθηγητής Μέσης Εκπαίδευσης (Κύπρος) και συνεργάτης του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Κύπρου.

Αφουγκραζόμενοι την αλήθεια «των πολλών αναπνοών». Η λογοτεχνία και η διδασκαλία της ως αντίδοτο στον θρησκευτικό φονταμενταλισμό

Listening attentively to the truth of the many. The study of literature as an antidote

to religious fundamentalism

Περίληψη Εισήγησης

Βασική πρόταση της εισήγησης είναι η πρόκριση της λογοτεχνίας, της ποίησης όσο και της πεζογραφίας, ως μέσου αφύπνισης, κριτικής και διεύρυνσης των πνευματικών μας οριζόντων κατά την αντιμετώπιση του θρησκευτικού φονταμενταλισμού. Καθώς ο θρησκευτικός εξτρεμισμός με τις παραδοσιαρχικές πρακτικές του απολυτοποιεί και συνεπώς ειδωλοποιεί συγκεκριμένες πηγές και μονοδιάστατες ερμηνείες, αντλώντας έτσι μια αλύγιστη αλήθεια, που δεν επιθυμεί να διαλεχθεί δημιουργικά με τις προκλήσεις του παρόντος, οι ευαίσθητες κεραίες των λογοτεχνών θέτουν σε πολλές περιπτώσεις τα κείμενά τους απέναντι σε αυτή την άγονη προσκόλληση στο παρελθόν. Χαρακτηριστική περίπτωση ο Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης που, αν και βουτηγμένος στον πλούτο της Ορθοδοξίας, μιλώντας για τη θρησκεία και συγκεκριμένα την Εκκλησία, γράφει το συγκλονιστικό, «ψεύτικος, συμβατικός, άλλου καιρού φαντάζει, ο Ουρανός της θρησκείας. Δεν βοηθάει στην ένωση, γίνεται εμπόδιο, χωρίζει», ενώ καυτηριάζει τους ανελεύθερους φορείς ενός τέτοιου φονταμενταλισμού, οι οποίοι «θέλουν μ’ ένα λόγο δικό τους να υποκαταστήσουν την αλήθεια των πολλών αναπνοών». Περιπτώσεις, επίσης, όπως ο Κάφκα, ο Χαραλαμπίδης και η Δημουλά, μας υπενθυμίζουν με τα κείμενά τους, την αναγκαίοτητα για μια αγαπητική/ερωτική συνταύτιση με τον πλησίον, που ως συμπεριληπτική, εκκινεί από τον αφουγκρασμό της αγωνίας κάθε διαφορετικού. Δύνανται έτσι να ενισχύσουν τον εκκλησιαστικό/θεολογικό λόγο και την εκπαίδευση στο άνοιγμά τους προς τον σύγχρονο κόσμο, ώστε να αποτραπούν οι πρακτικές αποκλεισμού και αποξένωσης ατόμων και κοινοτήτων στο όνομα μιας αμφίβολης αυθεντικότητας.