Διαπιστώσεις και τελικές Παρατηρήσεις

 

Διεθνούς Συνεδρίου

«Θρησκευτικός Φονταμενταλισμός:

Γένεση και Εξέλιξη ενός Φαινομένου»

 

Αλεξανδρούπολη, 13-14 Ιουνίου 2025

 

 

 

  Ορισμός και Κίνδυνοι του Φονταμενταλισμού

 

   * Ο θρησκευτικός φονταμενταλισμός αποτελεί παραμόρφωση του θρησκευτικού φαινομένου και απειλεί τόσο την ενότητα των θρησκευτικών κοινοτήτων όσο και την ειρηνική συνύπαρξη των λαών.

   * Φαινόμενα βίας, μεσσιανισμού, φανατισμού και αποκλεισμού του διαφορετικού στο όνομα της παραδόσεως υπονομεύουν τα θεμέλια της Εκκλησίας και του πολιτισμού.

   * Ο φονταμενταλισμός μπορεί να συνυπάρξει με τον εθνοφυλετισμό, κάτι που παρατηρείται σε Ορθόδοξες Εκκλησίες και ομάδες της διασποράς, καθώς και σε Εκκλησίες άλλων δογμάτων.

 

Αντίδοτα και Λύσεις

 

   * Ο ειλικρινής διαθρησκειακός διάλογος αποτελεί «αντίδοτο» στις φονταμενταλιστικές τάσεις και αφορμή συνάντησης των θρησκειών με τον σύγχρονο πολιτισμό.

   * Το Διεθνές Παρατηρητήριο Θρησκευτικού Φονταμενταλισμού (ΔΠΘΦ) στοχεύει στην ανάδειξη του δημιουργικού χαρακτήρων των θρησκειών και της συμβολής της υγιούς θρησκευτικότητας στην ενότητα των δημοκρατικών κοινωνιών.

   * Η εκπαίδευση είναι κρίσιμη για τη διαμόρφωση δημοκρατικής συνείδησης και την ενθάρρυνση του διαλόγου και της συνύπαρξης στον δημόσιο χώρο.

   * Η συνεργασία των θρησκειών, στο πλαίσιο της θρησκευτικής ελευθερίας, μπορεί να συμβάλει στη συγκρότηση της ενότητας του σύγχρονου πολιτισμού.

   * Η λογοτεχνία και εν γένει οι τέχνες μπορούν να αποτελέσουν αντίδοτο στον φονταμενταλισμό, ενθαρρύνοντας τον διάλογο, την ενσυναίσθηση και την αποδοχή της διαφορετικότητας.

 

Ρόλος Θρησκευτικών Ηγετών και Κοινοτήτων

 

   * Οι θρησκευτικές κοινότητες στη Νοτιοανατολική Ευρώπη πρέπει να αποτελέσουν συνεκτικό ιστό ενότητας στις νέες κοινωνίες που δημιουργούνται από τις μετακινήσεις πληθυσμών.

   * Οι αποφάσεις της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Κρήτης υποστηρίζουν τις προσπάθειες της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην αναχαίτιση της διαιρετικής επίδρασης των φονταμενταλιστικών τάσεων.

   * Ο θρησκευτικός ηγέτης αποτελεί  καταλυτική δύναμη στην ανάσχεση της μισαλλοδοξίας και του εθνικού θρησκευτικού παροξυσμού.

   * Το ΔΠΘΦ, με το ερευνητικό, επιστημονικό και επιμορφωτικό του έργο, φιλοδοξεί να συμβάλλει στην πρόληψη φαινομένων βίας και μισαλλοδοξίας.

 

 

Προκλήσεις και Σύγχρονες Εκφάνσεις

 

   * Η πολιτική αστάθεια και η ταύτιση της θρησκευτικής με την εθνική ταυτότητα τροφοδοτούν τον θρησκευτικό φονταμενταλισμό σε περιοχές όπως τα Δυτικά Βαλκάνια.

   * Ο φονταμενταλισμός εκδηλώνεται και ως ιδεολογικοποίηση της εκκλησιολογίας, οδηγώντας σε αντικανονικό εκκλησιολογικό ήθος, αντιθεσμικότητα και γεροντισμό.

   * Η  άκριτη αποδοχή και η απολυτοποίηση του  επώνυμου και ανώνυμου σύγχρονου θρησκευτικού λόγου έτσι όπως καταγράφεται στο διαδίκτυο μπορεί να οδηγήσει σε αποκλεισμό και βία.

   * Εκφάνσεις του φονταμενταλισμού παρατηρήθηκαν στον χώρο της υγείας, με την απόρριψη ιατρικών πρακτικών λόγω θρησκευτικών πεποιθήσεων (π.χ. στην πανδημία COVID-19).

   * Η ψηφιακή τεχνολογία, μέσω φαινομένων όπως οι «Ortho-Bros» της Αμερικής, συμβάλλει στην αναπαραγωγή φονταμενταλιστικών, αντι-φιλελεύθερων και πατριαρχικών προτύπων στην Ορθοδοξία.

   * Η διαλεκτική θρησκευτικού φονταμενταλισμού και λαϊκισμού μπορεί να οδηγήσει στην ιεροποίηση του λαού και την πολιτικοποίηση της πίστης.